Ảnh hưởng của hình dạng lãnh thổ Việt Nam đến điều kiện tự nhiên

Lãnh thổ Việt Nam là một khối thống nhất, toàn vẹn bao gồm: vùng đất, vùng biển và vùng trời. Hình dạng lãnh thổ đã có những ảnh hưởng tới các điều kiện tự nhiên Việt Nam.

1. Lãnh thổ kéo dài nên khí hậu nước ta phân hóa theo chiều Bắc - Nam.

Lãnh thổ phần đất liền nước ta kéo dài 15 độ vĩ tuyến (điểm cực Bắc ở vĩ độ: 23 độ 23’B ở  tỉnh Hà Giang – điểm cực Nam ở vĩ độ 8 độ 34’B ở tỉnh Cà Mau).

Về khí hậu: Lượng bức xạ Mặt trời/ góc nhập xạ tăng dần theo chiều từ Bắc vào Nam; gió mùa Đông Bắc suy yếu khi di chuyển vào phía Nam, lại gặp bức chắn địa hình là các dãy núi Hoành Sơn, Bạch Mã,… làm khu vực phía Nam, từ dãy Bạch Mã trở vào hầu như không có ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc.

Vì vậy, phần lãnh thổ phía Bắc nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có một mùa đông lạnh, nhiệt độ trung bình năm trên 20 độ C, trong năm có một mùa đông lạnh, kéo dài 2-3 tháng, nhiệt độ trung bình xuống dưới 18 độ C. Trong khi đó, phần lãnh thổ phía Nam có nền nhiệt độ thiên về khí hậu xích đạo, quanh năm nóng, nhiệt độ trung bình năm trên 25 độ C, không có tháng nào dưới 20 độ C.

 2. Lãnh thổ hẹp ngang, đường bờ biển kéo dài nên ảnh hưởng của biển vào sâu trong đất liền.

Lãnh thổ nước ta hẹp ngang, nơi hẹp nhất theo chiều tây – đông chưa đến 50km (ở Trung Bộ), nơi rộng nhất khoảng 600km (ở Bắc Bộ). Về vị trí, lãnh thổ nằm ở rìa phìa đông của bán đảo Đông Dương, tiếp giáp với biển Đông rộng lớn với đường bờ biển dài 3260km chạy dọc từ Bắc xuống Nam. Nếu so sánh chỉ số tương quan giữa diện tích đất liền với diện tích biển của thế giới là 1 : 2,43 thì ở nước ta là 1 : 3; hoặc tương quan giữa diện tích đất liền với đường bờ biển của thế giới là 600km2 có 1km đường bờ biển thì ở nước ta chỉ cần hơn 100km2 đã có 1km đường bờ biển.

Đây là đặc điểm về lãnh thổ làm các khối khí di chuyển qua biển dễ dàng ảnh hưởng sâu vào trong đất liền, khí hậu nước ta mang đặc tính hải dương.

3. Lãnh thổ hẹp ngang nên sông ngòi nước ta phần lớn ngắn, nhỏ.

Lãnh thổ nước ta hẹp ngang và nằm sát biển + tính chất đồi núi bị cắt xẻ của lãnh thổ nên phần lớn các sông ở nước ta chỉ là những sông nhỏ có diện tích lưu vực dưới 500km2 và chiều dài dòng chảy chưa đến 100km. Các sông thuộc loại này đa số nằm ở vùng biển, có tới 2170 sông, chiếm 92,5% tổng số sông suối của cả nước.